تنظیم قرارداد کاری بین دو نفر
در بسیاری از همکاری‌های فردی، بدون آنکه شرکت یا سازمان واسطه‌ای در میان باشد، نیاز به یک توافق مکتوب میان طرفین احساس می‌شود. قرارداد کاری بین دو نفر یکی از رایج‌ترین اشکال قرارداد در مشاغل آزاد، پروژه‌ای یا کوتاه‌مدت است که نقش مهمی در شفاف‌سازی حقوق و تعهدات طرفین ایفا می‌کند. تنظیم صحیح این قرارداد می‌تواند از بروز اختلافات جلوگیری کرده و در صورت نیاز، مبنای استناد قانونی قرار گیرد. اگر به‌دنبال راهنمایی برای تنظیم قراردادهای کاری هستید، در ادامه با مهم‌ترین نکات قانونی، حقوقی و قراردادی این نوع توافق‌نامه آشنا می‌شوید.
قرارداد کاری بین کارفرما و کارگر بدون شرکت
در بسیاری از مشاغل فردی یا پروژه‌های کوتاه‌مدت، افراد بدون آنکه زیرمجموعه شرکت یا نهاد رسمی باشند، اقدام به همکاری کاری می‌کنند. در این موارد، قرارداد نه با یک شخصیت حقوقی، بلکه بین دو شخص حقیقی بسته می‌شود: یکی در نقش کارفرما و دیگری در نقش کارگر یا مجری کار. قرارداد کاری بین دو نفر در چنین شرایطی نقش حیاتی دارد و از بروز اختلافات یا برداشت‌های نادرست در طول همکاری جلوگیری می‌کند.
از منظر قانونی، محدودیتی برای انعقاد قرارداد کاری خارج از قالب شرکت وجود ندارد. قانون کار ایران، هرگونه توافق میان کارگر و کارفرما را که به قصد انجام کار مشخص و دریافت مزد باشد و شرایط قانونی قرارداد رعایت شده باشد، معتبر می‌داند. در نتیجه، حتی در نبود شرکت یا نهاد رسمی، طرفین می‌توانند یک قرارداد معتبر و الزام‌آور امضا کنند.
با این حال، چون در این نوع همکاری‌ها خبری از ساختار رسمی منابع انسانی یا حسابداری نیست، لازم است متن قرارداد کاری بین دو نفر به‌صورت دقیق نوشته شود. مواردی مانند شرح وظایف، میزان و نحوه پرداخت، ساعات کار، مدت همکاری، شیوه خاتمه قرارداد و حتی توافقات شفاهی باید به‌صورت کتبی و صریح در قرارداد ذکر شوند. همچنین توصیه می‌شود این قرارداد در دو نسخه امضا و توسط شهود تأیید شود تا از نظر حقوقی قدرت اجرایی بیشتری داشته باشد.
شرایط قانونی صحت قرارداد کاری بین دو نفر
برای آنکه قرارداد کاری بین دو نفر از منظر قانون معتبر و الزام‌آور تلقی شود، باید شرایطی مشخص در آن رعایت شده باشد. این شرایط هم در قانون مدنی ایران و هم در قانون کار تعریف شده‌اند و نادیده گرفتن هر یک از آن‌ها می‌تواند موجب بی‌اعتباری قرارداد شود.
بر اساس ماده ۱۰ قانون مدنی، هر قراردادی برای آنکه صحیح تلقی شود باید چهار شرط اساسی داشته باشد:
- قصد و رضایت طرفین: هر دو طرف قرارداد باید با اراده آزاد و آگاهانه، بدون اجبار یا اشتباه، وارد توافق شده باشند.
- اهلیت طرفین: امضا‌کنندگان قرارداد باید دارای اهلیت قانونی باشند؛ یعنی بالغ، عاقل و رشید باشند و ممنوعیت قانونی برای انعقاد قرارداد نداشته باشند.
- موضوع مشروع: موضوع کار یا خدمات ارائه‌شده باید قانونی و مشروع باشد. قرارداد برای فعالیت‌های غیرقانونی یا ممنوعه از اساس باطل است.
- جهت مشروع قرارداد: هدف نهایی قرارداد نیز باید قانونی باشد. حتی اگر ظاهر قرارداد درست تنظیم شده باشد، اما هدف از آن نامشروع باشد، اعتبار ندارد.
علاوه بر این اصول کلی، قرارداد کاری بین دو نفر از منظر قانون کار نیز باید برخی الزامات را رعایت کند. طبق ماده ۷ قانون کار، قرارداد باید کتبی یا شفاهی باشد، اما شکل کتبی آن ارجح است. همچنین باید حاوی اطلاعات زیر باشد:
- مشخصات دقیق طرفین
- نوع کار یا خدمات مورد توافق
- میزان دستمزد و شیوه پرداخت
- مدت قرارداد (در صورت موقت بودن)
- ساعات کار و محل انجام کار
با رعایت این موارد، قرارداد کاری حتی در غیاب یک کارفرمای حقوقی یا سازمان ثبت‌شده، دارای ارزش قانونی خواهد بود و می‌توان در صورت اختلاف، برای احقاق حق به آن استناد کرد.
نمونه بندهای کلیدی قرارداد
در تنظیم قرارداد کاری بین دو نفر، ساختار و جزئیات متن قرارداد نقش تعیین‌کننده‌ای در جلوگیری از اختلافات آینده دارد. اگرچه نوع و ماهیت کار ممکن است متفاوت باشد، اما برخی بندها در بیشتر قراردادها ضروری و مشترک هستند. در این بخش، به مهم‌ترین بندهایی اشاره می‌کنیم که توصیه می‌شود در متن قرارداد گنجانده شوند:
۱. مشخصات دقیق طرفین
نام، نام خانوادگی، کد ملی، شماره شناسنامه، نشانی و شماره تماس هر دو طرف باید به‌صورت دقیق و بدون ابهام در ابتدای قرارداد درج شود. در صورت امکان، تصویر کارت ملی نیز پیوست شود.
۲. موضوع قرارداد
در این بند باید نوع کار، شرح خدمات یا فعالیتی که کارگر متعهد به انجام آن می‌شود به‌روشنی بیان گردد. موضوع باید مشخص، قابل اجرا و مشروع باشد.
۳. مدت قرارداد
در صورتی که همکاری زمان‌دار است، باید تاریخ دقیق شروع و پایان آن درج شود. در غیر این صورت، می‌توان از عبارت‌هایی مانند «مدت قرارداد نامحدود است و در صورت نیاز با توافق طرفین خاتمه خواهد یافت» استفاده کرد.
برای آشنایی با انواع قرارداد کاری کلیک نمایید.
۴. میزان حق‌الزحمه و نحوه پرداخت
مبلغ دستمزد (ثابت یا ساعتی) به‌همراه زمان و شیوه پرداخت (نقدی، حواله بانکی و …) باید به‌صراحت نوشته شود. اگر پاداش، مزایا یا اضافه‌کار هم در نظر گرفته شده، در همین بند ذکر شود.
۵. تعهدات طرفین
کارفرما متعهد به پرداخت دستمزد و تأمین شرایط ایمن کار است. کارگر نیز موظف است کار را با دقت، در زمان مقرر و با کیفیت مطلوب انجام دهد. موارد مربوط به مسئولیت در برابر آسیب یا خسارت نیز در این بند ذکر می‌شود.
۶. فسخ قرارداد
در این بند، شرایطی که در آن هر یک از طرفین می‌تواند همکاری را خاتمه دهد مشخص می‌شود. مثلاً فسخ یک‌طرفه با اخطار کتبی ۷ روزه، یا در صورت تخلف از تعهدات.
۷. مرجع حل اختلاف
توصیه می‌شود طرفین یک داور مرضی‌الطرفین تعیین کنند. اگر توافقی در این خصوص وجود نداشته باشد، دادگاه محل اقامت خوانده، مرجع رسیدگی خواهد بود.
۸. تعهد به محرمانگی
در بسیاری از همکاری‌ها، به‌ویژه مشاغل فنی یا خدماتی، اطلاعات حساس ردوبدل می‌شود. ذکر یک بند محرمانگی مانع از افشای اطلاعات کاری خواهد شد.
آیا بیمه و مالیات شامل این قرارداد می‌شود؟
یکی از پرسش‌های رایج هنگام تنظیم قرارداد کاری بین دو نفر، این است که آیا طرفین ملزم به پرداخت حق بیمه و مالیات هستند یا خیر. پاسخ به این پرسش بستگی به نوع رابطه کاری، مدت همکاری، و نحوه اجرای قرارداد دارد. از نظر قانونی، تفاوت‌هایی میان «رابطه استخدامی» و «رابطه پیمانکاری یا پروژه‌ای» وجود دارد که بر تعهدات بیمه‌ای و مالیاتی تأثیر می‌گذارد.
اگر قرارداد، رابطه استخدامی تعریف‌شده‌ای را ایجاد کند (یعنی کارگر تحت نظارت، با ساعات مشخص، در محل تعیین‌شده و به‌صورت مستمر کار کند)، مطابق قانون کار، کارفرما موظف به پرداخت حق بیمه تأمین اجتماعی و کسر مالیات حقوق از مزد کارگر است. حتی اگر قرارداد کتبی نداشته باشند، در صورت احراز رابطه استخدامی، کارفرما مسئول تعهدات بیمه‌ای خواهد بود.
اما اگر همکاری در قالب قرارداد پروژه‌ای، پیمانکاری یا کار معین باشد ــ یعنی کارگر در زمان و مکان دلخواه خود، با استقلال عمل، وظیفه‌ای مشخص را در ازای مبلغی معین انجام دهد ــ الزام قانونی به پرداخت بیمه وجود ندارد. با این حال، برای پیشگیری از مسئولیت‌های ناخواسته، بهتر است در متن قرارداد کاری بین دو نفر نوع همکاری و عدم وجود رابطه استخدامی به‌وضوح ذکر شود.
از نظر مالیاتی نیز، در قراردادهای پیمانکاری، پرداخت‌کننده باید ۱۰٪ از مبلغ قرارداد را به‌عنوان مالیات تکلیفی کسر و به اداره مالیات پرداخت کند؛ مگر آنکه طرف مقابل دارای گواهی معافیت یا کد اقتصادی باشد. این نکته در قراردادهایی که مبلغ بالایی دارند، اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
جمع‌بندی
در نبود ساختارهای رسمی مانند شرکت، قرارداد کاری بین دو نفر راهی معتبر برای تعریف حدود همکاری، تعهدات و نحوه تسویه است. رعایت اصول قانونی و نگارش دقیق مفاد، این قرارداد را به سندی قابل استناد تبدیل می‌کند. برای تدوین چنین قراردادهایی، پارسه پردازش نیک دانش خدمات تخصصی و مستندی متناسب با نوع همکاری شما ارائه می‌دهد.
- سوالات متداول:
- آیا می‌توان بدون ثبت شرکت، قرارداد کاری معتبر تنظیم کرد؟
بله. طبق قوانین ایران، قرارداد کاری بین دو نفر در صورت رعایت شرایط قانونی (مانند اهلیت، رضایت و موضوع مشروع) معتبر است، حتی اگر هیچ‌یک از طرفین شخصیت حقوقی نداشته باشند.
- آیا لازم است این نوع قرارداد حتماً در دفترخانه ثبت شود؟
خیر. ثبت قرارداد در دفترخانه الزامی نیست. اما توصیه می‌شود قرارداد در دو نسخه تنظیم و توسط طرفین و حداقل دو شاهد امضا شود تا در صورت بروز اختلاف، ارزش اثباتی بیشتری داشته باشد.
- در قرارداد کاری بین دو نفر چه مواردی باید حتماً ذکر شود؟
مواردی مانند مشخصات کامل طرفین، نوع و مدت همکاری، مبلغ و روش پرداخت حق‌الزحمه، تعهدات هر طرف، مرجع حل اختلاف، و شرایط فسخ از بندهای ضروری در متن قرارداد کاری بین دو نفر هستند.
